Giáo dục tài chính - chìa khóa vàng dẫn đến tài chính toàn diện

Trong những năm gần đây, việc phát triển hệ thống tài chính toàn diện đã trở thành mục tiêu quốc gia của Việt Nam. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là thúc đẩy tiếp cận tài chính ở khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, nhóm dân cư thu nhập thấp. Một trong những giải pháp được kỳ vọng sẽ góp phần quan trọng nhằm “phá vỡ rào cản” về vốn cho phân khúc khách hàng này là tài chính vi mô. Với phương pháp tiếp cận lấy giáo dục tài chính làm nền tảng, sử dụng vốn vay hiệu quả, Tài chính vi mô Thanh Hóa (TCVM Thanh Hóa) đã và đang mang lại cơ hội sử dụng dịch vụ tài chính thân thiện, gần gũi cho các hộ nghèo và hộ có thu nhập thấp khu vực nông thôn, giúp họ vừa phát triển kiến thức, kỹ năng vừa tăng thu nhập bền vững. 

Thực tế cho thấy, mặc dù các sản phẩm dịch vụ ngân hàng được cung cấp khá đầy đủ, đa dạng nhưng chỉ mới phổ biến ở thành thị mà thiếu nhiều ở nông thôn, miền núi. Nhiều doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ vẫn khó tiếp cận đến dịch vụ ngân hàng chính thức. Chính vì vậy, vai trò của các tổ chức TCVM trong công cuộc thúc đẩy tài chính toàn diện là rất lớn. Nếu ví tài chính toàn diện như một ngọn núi cao cần sự chung tay góp sức của nhiều người, nhiều ngành, thì TCVM như những viên sỏi nhỏ tỉ mỉ, cần mẫn bồi đắp từng ngày lan tỏa, thúc đẩy công cuộc phổ cập tài chính toàn diện tại Việt Nam, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về đảm bảo an sinh xã hội và giảm nghèo bền vững.

Một trong những yếu tố quan trọng dẫn đến khó khăn của các hộ nông nghiệp ở khu vực nông thôn khi tiếp cận dịch vụ tài chính là thiếu kiến thức về tài chính, chưa có kỹ năng quản lý tài chính cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp siêu nhỏ. Chính vì vậy, bên cạnh việc cung cấp sản phẩm dịch vụ, giáo dục tài chính là điểm cốt yếu trong công cuộc thúc đẩy tài chính toàn diện, thể hiện trách nhiệm bảo vệ quyền lợi đối với khách hàng của các tổ chức cung cấp dịch vụ tài chính, từ đó hạn chế các rủi ro, thiệt hại cho người dân.

Trong các tổ chức tín dụng đã và đang thực hiện TCVM, Tổ chức TCVM Thanh Hóa là đơn vị thực hiện giáo dục tài chính thường xuyên và có phương pháp đào tạo được đánh giá là thú vị, hữu ích và phù hợp với phân khúc khách hàng nông thôn. Nội dung chương trình đào tạo của TCVM Thanh Hóa xoay quanh các chủ đề: tiết kiệm đúng cách, vay nợ thông minh, dùng tiền hiệu quả. Các giảng viên được lựa chọn có trên 15 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực tài chính cộng đồng đã cùng nhau xây dựng các phương pháp truyền đạt gần gũi, dễ hiểu, sử dụng các thông điệp ngắn gọn, dễ nhớ, hoặc đúc kết kiến thức trong những câu ca dao, tục ngữ đi vào lòng người như: “Buôn tàu bán bè không bằng ăn dè tiết kiệm”; “Ở trong nhà tiền chửa, ra khỏi cửa tiền đẻ”... và các bài hát, bài vè có giai điệu vui tươi, nội dung hữu ích.

Bên cạnh phần lý thuyết, các học viên còn được tham gia những bài tập dưới dạng trò chơi, làm việc nhóm. Việc tương tác thường xuyên khiến buổi học sôi động, học viên hào hứng và nhớ bài lâu hơn. Với những khóa giáo dục tài chính có thời lượng dài, chương trình còn lồng ghép những vở kịch dân gian vừa hài hước vừa ý nghĩa, giúp người học có thêm những bài học sâu sắc. Nhờ đó, bà con dễ dàng thuộc lòng và áp dụng vào thực tiễn sản xuất, cuộc sống. Nhiều người chăm chỉ ghi chép lại thu chi để về tính toán các thu chi trong gia đình, biết chia thu nhập ra thành các phần để sử dụng hợp lý, tiết kiệm trước chi tiêu sau, hạn chế những loại chi phí không cần thiết, đồng thời khi cần đi vay thì biết cách lựa chọn những nơi uy tín để vay và tiết kiệm trả dần. Sau khi tham gia tập huấn, năng lực sử dụng vốn vay, ý thức tiết kiệm của khách hàng đã được tăng lên rõ rệt. Đến nay đã có trên 90% khách hàng TCVM Thanh Hóa được tham gia 1 buổi tập huấn về tài chính trước khi tham gia vay vốn. Ngoài ra, có khoảng 2.000 hộ gia đình được tham gia khóa tập huấn 1 ngày và 500 hộ được tư vấn các ghi chép sổ sách, sử dụng tài chính hiệu quả trong 3 tháng tiếp theo. Những chương trình này đã thực sự mang lại sự tiến bộ rõ rệt cho những người tham gia. Đặc biệt đối với các khách hàng dân tộc thiểu số sinh sống tại các huyện miền núi, chương trình đã mang lại kiến thức thiết thực, hiệu quả, giúp chị em thực hiện tốt chức năng “tay hòm chìa khóa” trong gia đình, biết lựa chọn nơi vay vốn phù hợp, tránh việc tham gia tín dụng đen dẫn đến mất khả năng chi trả.

Chương trình giáo dục tài chính của TCVM Thanh Hóa đã được ông Nguyễn Thanh An – Giám đốc Ngân hàng Nhà nước - Chi nhánh Thanh Hóa đánh giá là “một chương trình tập huấn đặc biệt, chỉ TCVM Thanh Hóa mới có”. Các đơn vị đối tác khác của TCVM Thanh Hóa cũng nhận xét, chương trình giáo dục tài chính của TCVM Thanh Hóa rất gần gũi với người dân địa phương, dễ nhớ, dễ thực hành và mang đậm tính nhân văn sâu sắc. Chương trình còn nhận được sự đánh giá cao của chính quyền địa phương về các tác động xã hội mà nó đã mang lại tới người dân.

Việc tích cực thực hiện chương trình giáo dục tài chính còn thể hiện trách nhiệm bảo vệ quyền lợi của người sử dụng sản phẩm, dịch vụ tài chính, từ đó hạn chế các rủi ro, thiệt hại cho người dân. Đây cũng chính là giải pháp minh bạch về tài chính, nhằm tránh tình trạng người đi vay không đọc, hay đọc không hiểu các nội dung, điều khoản trong hợp đồng tín dụng mà vẫn ký khi vay vốn, một đặc thù chỉ có trong lĩnh vực tín dụng cho phân khúc khách hàng thu nhập thấp sinh sống tại khu vực nông thôn, miền núi.